روابط عمومی شرکت ایدکو (توزیع‌کننده‌ی محصولات کسپرسکی در ایران)؛ این روزها دسترسی دائمی به اینترنت و خدمات تلفن همراه به اندازه برق بدیهی به نظر می‌رسد و گاهی سخت است تصور کنیم که قبلاً چطور بدون آنها زندگی می‌کردیم. اما اگر در موقعیتی قرار بگیرید که اینترنت موبایل یا سیگنال تلفن همراه وجود ندارد، ولی لازم است با دوستان اطراف و نزدیک خود در ارتباط بمانید چه می‌کنید؟ برای مثال، گروه شما در هواپیما از هم جدا شده و در قسمت‌های مختلف نشسته‌اید، اما قرار بود در طول پرواز درباره برنامه سفرتان صحبت کنید. یا رفتید به فستیوال موسیقی و آنجا اینترنت ضعیف است و سر و صدا اجازه صحبت کردن نمی‌دهد، اما همچنان باید هماهنگ کنید چه زمانی به سمت صحنه اصلی بروید.
اینجاست که اپلیکیشن‌های پیام‌رسان غیرمتمرکز همتا به همتا (p2p) یا مش[1] می‌توانند به کار بیایند. این اپلیکیشن‌ها به شما امکان می‌دهند چندین دستگاه را از طریق بلوتوث یا Wi-Fi Direct به یک شبکه «مش» واحد متصل کنید. در دهه ۲۰۱۰ و با ظهور Wi-Fi Direct، این نوع اپلیکیشن‌ها سر و صدای زیادی به پا کردند، اما هیچ‌وقت به‌طور جدی فراگیر نشدند — مشخص نبود دقیقاً به چه دردی می‌خورند یا کجا باید از آنها استفاده کرد. آنها جایگزین عجیبی برای واکی‌تاکی‌ها بودند، با برد کمتر و مصرف انرژی بیشتر، و به همین دلیل هرگز بین کاربران گوشی‌های هوشمند محبوب نشدند. با این حال، این نوع پیام‌رسان‌ها امروز همچنان فعال‌اند و توسعه‌دهندگان از آنها پشتیبانی می‌کنند و حتی نمونه‌های جدیدی می‌سازند.
دلیلش این است که آنها یک هدف کلیدی دارند: امکان ارتباط در زمان بلایای طبیعی، هماهنگی در عملیات جست‌وجو، یا صرفاً برقراری ارتباط با همسایه‌ها در خانه یا ویلای تابستانی زمانی که اینترنت یا سیگنال تلفن همراه وجود ندارد. برای این موقعیت‌ها و شرایط مشابه، اپلیکیشن‌های پیام‌رسان غیرمتمرکز که نیاز به اینترنت ندارند یک راه‌حل خوب، اگرچه نه بی‌نقص، محسوب می‌شوند. پس اگر واکی‌تاکی‌هایی که سفارش داده‌اید قبل از برنامه کوهنوردی‌تان به دستتان نرسند، اپلیکیشن‌های مش می‌توانند نقش پشتیبان را ایفا کنند.
اصطلاح «غیرمتمرکز» همچنین برای توصیف پیام‌رسان‌های مبتنی بر بلاک‌چین مانند Status یا Brave Messenger نیز به کار می‌رود. با این حال، ما امروز درباره آنها صحبت نمی‌کنیم چون برای کار کردن به اینترنت پایدار نیاز دارند.
ساز و کار اپلیکیشن‌های پیام‌رسان p2p
این اپلیکیشن‌ها روی یک شبکه مش غیرمتمرکز کار می‌کنند، جایی که هر دستگاه هم به‌عنوان کاربر و هم به‌عنوان مسیر‌یاب عمل می‌کند. یک شبکه توزیع‌شده از دستگاه‌های مختلف ساخته می‌شود و هر عضو می‌تواند نقش پل را ایفا کرده و پیام‌ها را به جلو منتقل کند. تصور کنید گوشی هوشمند شما به یک واکی‌تاکی کوچک تبدیل می‌شود که می‌تواند پیام‌ها را به دستگاه‌های اطرافی که اپلیکیشن درست را نصب کرده‌اند بفرستد. اگر بخواهید پیامی ارسال کنید، آن پیام از گوشی یک کاربر به کاربر دیگر می‌پرد تا به مقصد برسد. دستگاه‌هایی که پیام از آنها عبور می‌کند نمی‌توانند آن را بخوانند، چون برای گره‌های متصل رمزگذاری شده است. دستگاه‌ها از طریق بلوتوث یا Wi-Fi Direct مستقیماً به هم متصل می‌شوند.
کدام اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مش ارزش امتحان کردن دارند؟
BitChat
جدیدترین اپلیکیشن پیام‌رسان غیرمتمرکز مبتنی بر Bluetooth Low Energy (BLE) است که در ژوئیه ۲۰۲۵ توسط جک دورسی، هم‌بنیان‌گذار سابق توییتر (اکنون X)، راه‌اندازی شد. این اپ به‌عنوان نسخه‌ای مدرن و رمزگذاری‌شده از چت‌های IRC دهه ۹۰ میلادی معرفی می‌شود — و ظاهرش هم مشابه آن‌هاست. این اپ ادعا می‌کند کاملاً غیرمتمرکز است، هیچ سروری ندارد و از رمزگذاری سرتاسری استفاده می‌کند. پیام‌ها به بسته‌های ۵۰۰ بایتی تقسیم می‌شوند تا انتقال روان‌تر باشد. ثبت‌نام، ایمیل یا شماره تلفن هم لازم نیست.
با این حال، پژوهشگران امنیتی حفره‌های مهمی در BitChat پیدا کرده‌اند و حتی آن را قربانی «کدنویسی بر اساس حال و هوا» می‌دانند — رویکردی مبتنی بر هوش مصنوعی که بررسی امنیتی جدی را حذف می‌کند. در حال حاضر ابزارهای هوش مصنوعی هنوز در مرحله «امنیت در طراحی» ضعف دارند و نمی‌توانند اصول بنیادی امنیت را از همان ابتدای طراحی اپلیکیشن لحاظ کنند. جک دورسی وعده داده این باگ‌ها را در به‌روزرسانی‌های بعدی رفع کند.
اپلیکیشن از طریق App Store و Google Play در دسترس است. کد منبع آن روی GitHub منتشر شده و می‌توانید نسخه‌های رسمی و به‌روزرسانی‌ها را در حساب X جک دورسی دنبال کنید.
Bridgefy
بیش از ۱۲ میلیون کاربر دارد — که برای یک اپلیکیشن مش عدد بزرگی است. هرچه کاربران بیشتر باشند، احتمال اتصال شما هم بالاتر است. Bridgefy هم از BLE استفاده می‌کند، روی iOS و اندروید در دسترس است، از رمزگذاری سرتاسری پشتیبانی می‌کند و دو حالت دارد: پیام‌رسانی خصوصی و پخش عمومی. نقطه‌ضعف آن این است که نسخه رایگان تبلیغات آزاردهنده زیادی دارد و عملکردش همیشه پایدار نیست.
Briar
یک اپلیکیشن متن‌باز و رمزگذاری‌شده سرتاسری است که کد آن توسط شرکت امنیتی آلمانی Cure53 به‌طور مستقل بررسی شده است. علاوه بر بلوتوث و Wi-Fi Direct، می‌تواند از طریق اینترنت و شبکه Tor هم متصل شود، که آن را به ابزاری چندکاره‌تر تبدیل می‌کند. در حالی که Briar بالاترین سطح حریم خصوصی و امنیت را فراهم می‌کند، محدودیت‌هایی هم دارد:
- اضافه کردن مخاطب فقط حضوری ممکن است (اسکن QR یا لینک مخصوص از کانال‌های دیگر).
- خبری از پیام صوتی، فایل یا گیف نیست — Briar فقط پیام متنی را پشتیبانی می‌کند.
این اپ فعلاً فقط برای اندروید موجود است.
White Mouse
پروژهای نسبتاً جدید است که پیام‌ها را به‌صورت خودکار حذف می‌کند. فعلاً فقط روی اندروید در دسترس است، اما توسعه‌دهندگان وعده داده‌اند نسخه‌هایی برای iOS، macOS و ویندوز هم عرضه کنند. ثبت‌نام آن به شماره تلفن نیاز ندارد، از رمزگذاری سرتاسری استفاده می‌کند، پیام‌ها را ذخیره نمی‌کند و می‌تواند آنها را به‌طور خودکار پاک کند. برای افزایش حریم خصوصی، امکان فوروارد پیام، گرفتن اسکرین‌شات یا ضبط صفحه وجود ندارد. همچنین پس‌زمینه‌های ویژه‌ای با واترمارک می‌سازد تا جلوی عکس‌برداری از چت‌ها گرفته شود. این اپ هم می‌تواند از طریق اینترنت و هم به‌صورت مستقیم بین دستگاه‌های نزدیک کار کند.
نکاتی که هنگام استفاده از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مش باید در نظر داشته باشید
- این اپ‌ها جایگزین پیام‌رسان‌های متمرکز نیستند. حتی در یک محیط شهری، ارسال پیام به دوستی که در ساختمان کناری است می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
- برد آنها به قدرت بلوتوث یا Wi-Fi بستگی دارد. حداقل باید یک کاربر دیگر با همان اپلیکیشن در فاصله حدود ۱۰۰ متری شما در فضای باز حضور داشته باشد — و اگر دید مستقیم وجود نداشته باشد، این فاصله حتی کمتر می‌شود.
- عملکرد به تعداد کاربران وابسته است؛ هرچه افراد بیشتری از اپ استفاده کنند، پیام می‌تواند مسافت بیشتری را طی کند. یک شبکه مش با تعداد کاربر کافی می‌تواند کیلومترها گسترده شود. این یعنی ممکن است مجبور شوید دوستانتان را راضی کنید از اپ‌های چت راحت‌ترشان به این اپ‌ها مهاجرت کنند.
- استفاده فعال از بلوتوث یا Wi-Fi Direct باتری را سریع‌تر خالی می‌کند، پس همراه داشتن پاوربانک ضروری است.
- همه اپلیکیشن‌های مش رمزگذاری مطمئن ندارند. ادعا با واقعیت متفاوت است؛ فقط به تأیید پژوهشگران مستقل اعتماد کنید.
- پروژه‌های متن‌باز را ترجیح دهید، چون امکان بررسی امنیت توسط طیف گسترده‌ای از متخصصان را فراهم می‌کنند.
- برخی اپ‌ها ممکن است آسیب‌پذیری داشته باشند، همان‌طور که در مورد BitChat دیدیم. بنابراین، توصیه نمی‌شود در این اپ‌ها موضوعات محرمانه مطرح کنید. همچنین برای جلوگیری از به خطر افتادن داده‌ها و مقابله با تهدیدات، از یک راهکار امنیتی مثل کسپرسکی پریمیوم روی دستگاهتان استفاده کنید.
راهنمای عمومی برای استفاده از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان مش
- این اپ‌ها جایگزین پیام‌رسان‌های روزمره نیستند. آنها ابزاری برای شرایط خاص‌اند و باید مثل جعبه کمک‌های اولیه، کپسول آتش‌نشانی یا جلیقه نجات به آن نگاه کنید — در دسترس داشته باشید و خوشحال باشید که معمولاً لازم نیست از آنها استفاده کنید.
- اپلیکیشن را از قبل نصب و تنظیم کنید — در لحظه بحرانی شاید وقت نصب یا یادگیری کار با آن را نداشته باشید.
- مطمئن شوید دوستان، همسایه‌ها یا همراهان سفرتان همان اپلیکیشن را نصب کرده‌اند.
- اگر سبک زندگی شما شامل سفرهای زیاد یا حضور در جاهایی با احتمال قطعی ارتباط است، چند اپ مش مختلف نصب کنید — هیچ‌وقت معلوم نیست کدام‌یک «شریک» نزدیک پیدا کند.
- پیش از رویدادی مهم، اپ را در شرایط مشابهی که انتظار دارید امتحان کنید.
- یک برنامه ارتباطی پشتیبان داشته باشید، مثل واکی‌تاکی واقعی متناسب با موقعیت جغرافیایی
[1] Mesh
کسپرسکی آنلاین (ایدکو)
کسپرسکی اسم یکی از بزرگترین شرکتهای امنیتی و سازنده آنتی ویروس است که برخی از کاربران اشتباهاً این شرکت و محصولات آنتی ویروس آن را با عناوینی نظیر کسپرسکای،کاسپرسکی، کسپراسکای، کسپراسکای، و یا کاسپراسکای نیز می‌شناسد. همچنین لازم به ذکر است مدیرعامل این شرکت نیز یوجین کسپرسکی نام دارد.
