روابط عمومی شرکت ایدکو (توزیعکنندهی محصولات کسپرسکی در ایران)؛ این روزها تقریباً همهمان به دستگاههای دیجیتال خود چسبیدهایم؛ انگار که بخشی از وجودمان است. بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۲۴ که توسط شرکت تحلیلی Reviews.org در ایالات متحده انجام شده، کاربر متوسط در طول سال حدود ۲.۵ ماه را صرف استفاده از تلفن هوشمند خود میکند! این رقم چشمگیر نشان میدهد که دستگاههای همراه تا چه اندازه در زندگی روزمره ما ریشه دواندهاند. «سمزدایی دیجیتال» یا همان دوری موقت از صفحهنمایشها و اعلانها، مفهومی نوظهور اما مفید برای هر فردی است که تلفن همراه یا لپتاپ دارد. مرور ۱۰ مطالعه انجامشده بین سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ نشان میدهد که این نوع وقفهها میتوانند بهبود قابلتوجهی در کیفیت خواب، رضایت از زندگی و سلامت روانی ایجاد کنند. همچنین، کاهش اضطراب، استرس، افسردگی و اعتیاد به تلفن همراه از دیگر مزایای این روند است. از سوی دیگر، وقفههای منظم دیجیتالی میتوانند توانایی مغز در تمرکز طولانیمدت و پردازش عمیق اطلاعات را بازیابی کنند. با این حال، قطع کامل ارتباط با فضای آنلاین ممکن است خطراتی برای امنیت دیجیتال شما بههمراه داشته باشد. در این گزارش به بررسی راهکارهایی میپردازیم که همزمان با استراحت ذهن، امنیت حسابها، دستگاهها، اطلاعات شخصی و حتی خانه هوشمندتان حفظ شود. با ما همراه باشید.
چه خطراتی ممکن است در زمان سمزدایی دیجیتال رخ دهد؟
طبیعی است که نمیتوان همه تهدیدها را بهطور کامل حذف کرد، اما با آمادگی مناسب میتوان تأثیر آنها را به حداقل رساند. از جمله مهمترین خطرات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرقت حسابهای کاربری، چه حسابهای ساده و چه حسابهای گسترده مانند گوگل، اپل، فیسبوک، اینستاگرام یا سامسونگ از طریق حدس رمز عبور یا حملات SIM swapping؛
- اشتراکهای ناخواسته یا برداشتهای مالی غیرمجاز؛
- نشت اطلاعات شخصی بهدلیل افشای رمزها یا نبود احراز هویت دومرحلهای؛
- تصرف حسابهای پیامرسان و شبکههای اجتماعی؛
- سوءاستفاده از دستگاهها یا حسابها برای ارسال هرزنامه؛
- گمشدن یا سرقت گجتها؛
- مشکلات احتمالی در خانه مانند سرقت، نشت آب، گاز یا آتشسوزی در نبود شما.
چگونه در زمان سمزدایی دیجیتال کنترل اوضاع را حفظ کنیم؟
پیش از هر چیز، باید خانهتکانی دیجیتال انجام دهید و محیط دیجیتال خود را در چند حوزه کلیدی تقویت کنید.
حسابها، دادهها و مسائل مالی:
بازبینی اشتراکها نقطه آغاز بسیار خوبی است. بیش از نیمی از کاربران در سراسر جهان برای خدماتی اشتراک پرداخت میکنند که از آنها استفاده نمیکنند. در یک مطالعه مشخص شد تنها ۳۸ درصد از کاربران در شش ماه گذشته از تمام اشتراکهای خود استفاده کردهاند. ۱۵ درصد دو اشتراک بلااستفاده داشتهاند، ۱۱ درصد سه اشتراک، و ۳ درصد حتی بیش از پنج اشتراک بلااستفاده.
جالبتر آنکه افراد معمولاً هزینه واقعی اشتراکهای خود را دو تا سه برابر کمتر از واقعیت تخمین میزنند، در حالیکه بهطور متوسط سالانه نزدیک به هزار دلار صرف این خدمات میشود. بنابراین، بازبینی اشتراکها یکی از نخستین گامها در شروع یک سمزدایی دیجیتال موفق است. اپلیکیشنهای مدیریت اشتراک میتوانند در این مسیر مفید واقع شوند. فهرستی از اشتراکهایی که میخواهید موقتاً متوقف یا بهکلی لغو کنید تهیه کنید. در مقابل، اطمینان حاصل کنید خدماتی که نیاز به پرداخت منظم دارند (مانند میزبانی وبسایت، سرور مجازی، فضای ابری یا سرویسهای ایمیل) به حسابی متصل باشند که در طول غیبت، اعتبار کافی برای پرداخت داشته باشد. همچنین بررسی کنید در صورت تعلیق یا لغو اشتراک، اطلاعات شما چه مدت نگهداری میشود و چه زمانی بهطور دائم حذف خواهد شد.
رمزهای عبور را تقویت کنید
پیش از ترک دنیای دیجیتال، بررسی حسابهای حیاتی مانند بانکداری آنلاین، پرتالهای خدمات دولتی، کیفپولهای رمزارز و موارد مشابه بسیار ضروری است. اگر از مدیریتکننده رمز عبور استفاده میکنید، از قابلیت بررسی نشت رمز عبور در آن بهره بگیرید. اما اگر رمزهای عبور خود را در مرورگر ذخیره میکنید یا نرمافزار فعلیتان توانایی بررسی ایمنی رمزها را ندارد، بهتر است به ابزارهایی مانند Kaspersky Password Manager یا همن مدیر کلمه عبور مهاجرت کنید. رمزهای عبور ضعیف را با رمزهایی قدرتمند و منحصربهفرد جایگزین کنید — این نرمافزارها توانایی تولید و ذخیره امن آنها را دارند.
احراز هویت دومرحلهای را فعال کنید
در هر جایی که ممکن است، احراز هویت دومرحلهای (2FA)را فعال کنید تا ورود به حسابها نیازمند کدی موقت نیز باشد. توجه داشته باشید که پیامک امن نیست؛ بنابراین، برای حسابهای مهم نظیر بانک، ایمیل، شبکههای اجتماعی و حسابهای اکوسیستمی مانند گوگل یا اپل، استفاده از اپلیکیشنهای احراز هویت توصیه میشود. نرمافزار مدیریت رمز عبور شما نیز میتواند در این زمینه یاریرسان باشد.
از دادهها نسخه پشتیبان تهیه کنید
از اطلاعات مهم خود، هم در فضای آنلاین و هم بهصورت محلی، نسخه پشتیبان بهروز تهیه کنید — چراکه برخلاف تصور رایج، اینترنت همه چیز را همیشگی حفظ نمیکند. چندین نسخه از فایلها نگهداری کنید؛ مثلاً یکی روی NAS در منزل و دیگری در یک فضای ابری مطمئن که دارای قابلیت رمزنگاری باشد. همچنین، فراموش نکنید که از گوشی هوشمند و سایر دستگاههایی که همراهتان خواهد بود، بکآپ تازه بگیرید و در محلی امن نگهداری کنید.
دسترسی اضطراری به دیگران بدهید
اگر در حوزههایی مانند وبلاگنویسی، مدیریت کانالهای تلگرام یا فعالیت در شبکههای اجتماعی پرمخاطب فعال هستید، حتماً تمهیداتی بیاندیشید که تنها شما به حسابها دسترسی نداشته باشید. در صورتی که هکرها بتوانند از طریق حملاتی مانند SIM swapping یا سرقت کوکیها کنترل حساب را بهدست بگیرند، وجود فردی قابلاعتماد برای واکنش سریع ضروری است — حتی زمانی که شما دور از دسترس هستید. پسورد منیجرهای کسپرسکی میتوانند روی چند دستگاه نصب شوند و رمزها و توکنهای احراز هویت دومرحلهای را بین آنها همگامسازی کنند.
بانک خود را از برنامه سفر مطلع کنید
بانک خود را از سفر پیشرو مطلع سازید تا بهدلیل تراکنشهای مشکوک خارجی، کارت بانکی شما را مسدود نکند. این کار در بسیاری از بانکها از طریق چت داخل اپلیکیشن، تماس با مرکز پشتیبانی یا مراجعه حضوری امکانپذیر است.
دستگاهها و ارتباطات
بهروزرسانیهای امنیتی را نصب کنید
سیستمعاملها، اپلیکیشنها و سفتافزارهای تمام دستگاههای خود را به آخرین نسخه ارتقاء دهید. این بهروزرسانیها حفرههای امنیتی شناختهشده را اصلاح میکنند و احتمال موفقیت حملات را کاهش میدهند. اگر از دستگاه اندرویدی استفاده میکنید، راهنمای ساده بهروزرسانی اندروید ما را بررسی کنید.
دستگاههای خود را ایمن کنید
اطمینان حاصل کنید که رایانه و تلفنهمراه شما به نرمافزار امنیتی قابل اعتماد مجهز هستند. رمزگذاری دیسک را فعال کرده و رمز عبوری قوی برای باز کردن قفل دستگاه تعریف کنید — چه قصد همراه بردن آن را دارید و چه قرار است آن را در خانه بگذارید. در گوشیهای هوشمند، دسترسی بیومتریک را غیرفعال کرده، رمزهای عبور قوی تعریف و قابلیت حذف خودکار اطلاعات پس از چند تلاش ناموفق را فعال کنید.
قابلیت مکانیابی را فعال کنید
برای یافتن دستگاههای اپل مفقودشده، قابلیت Find My را فعال کنید. کاربران اندروید نیز میتوانند از قابلیت مشابه در نسخهکسپرسکی برای اندروید بهرهمند شوند.
از تعویض ناخواسته سیمکارت جلوگیری کنید
شماره تلفن همراه، کلید ورود به بسیاری از سرویسهاست — از جمله بانک، خدمات دولتی، شبکههای اجتماعی و مهمتر از همه، حسابهای اکوسیستمی که اطلاعات حساسی مانند تقویم، داکیومنتهای کلود و اطلاعات پرداخت ذخیرهشده را در خود نگه میدارند. مجرمان میتوانند با مراجعه به فروشگاههای اپراتور، نسخهای جعلی از سیمکارت شما تهیه کرده و از این طریق فرآیند احراز هویت با پیامک یا تماس را دور بزنند. هرچند این تهدید همیشه وجود دارد، در زمانی که دور از خانه هستید، فرصت واکنش به آن بسیار محدودتر خواهد بود. برخی اپراتورها امکان تعریف رمز عبور برای جلوگیری از تعویض سیمکارت را فراهم کردهاند. همچنین، میتوان ارائه خدمات از راه دور را نیز ممنوع کرد تا هیچ فردی — حتی با وکالتنامه — قادر به تعویض سیمکارت نباشد. قابلیتهای ارائهشده از سوی اپراتور خود را بررسی کنید. برای اطلاعات بیشتر، مقاله تخصصی ما در مورد محافظت در برابر SIM swapping را بخوانید.
حتماً پیش از سفر، برای سیمکارت اصلی خود یک کد PIN تعیین کنید — بهویژه اگر قصد دارید آن را از گوشی خارج کرده و در خانه بگذارید یا در سفر از سیمکارت دیگری استفاده کنید. در این صورت، حتی اگر سیمکارت شما به دست افراد نادرست بیفتد، امکان سوءاستفاده از آن وجود نخواهد داشت؛ چرا که پس از قرار گرفتن در گوشی جدید، بدون وارد کردن کد PIN کار نخواهد کرد.
اگر ازeSIM استفاده میکنید، مطمئن شوید کد QR فعالسازی (مخصوص استفاده چندباره) را در محلی امن نگهداری میکنید — یا میتوانید به جای آن از کدهای یکبار مصرف استفاده کنید.
اطمینان از وجود کانال ارتباطی پشتیبان
اگر قرار است به منطقهای سفر کنید که سیگنال موبایل در آن ضعیف یا کاملاً قطع است — مانند نواحی کوهستانی — استفاده از خدمات پیامرسانی ماهوارهای (مانند inReach شرکت Garmin) یا قابلیت SOS اضطراری از طریق ماهواره در آیفون میتواند بسیار کاربردی باشد. حتماً جزئیات اشتراک این خدمات را از پیش بررسی کرده و از فعال بودن آنها در کشور مقصد اطمینان حاصل کنید.
ایمنی شخصی
تنظیمات مربوط به میراث دیجیتال خود را بررسی کرده و مشخص کنید در صورت بروز حادثه چه کسی به حسابهای کاربری شما دسترسی داشته باشد.
در اکوسیستم اپل، میتوانید یک تماس بازیابی حساب تعریف کنید تا در صورت از دست دادن کامل دسترسی به Apple ID، این فرد مورد اعتماد با کدی که طبق دستورالعمل شما دریافت میکند، به شما در بازیابی حساب و اطلاعات کمک کند — بدون آنکه مستقیماً به دادههای شخصی شما دسترسی داشته باشد.
علاوه بر این، اپل گزینهای به نام تماس میراث[1] نیز ارائه میدهد.
در گوگل هم میتوانید از قابلیت مشابهی به نام Inactive Account Manager استفاده کنید که برای مواقعی مناسب است که قصد دارید برای مدتی طولانی از سرویسهای گوگل استفاده نکنید. با فعال کردن این گزینه، پس از گذشت مدت زمان مشخصی از عدم فعالیت شما (پیشفرض آن سه ماه است)، اطلاعات انتخابشده برای مخاطبین مورد نظر ارسال میشود. اگر قرار است مدت زمان بیشتری را آفلاین باشید، حتماً این بازه زمانی را در تنظیمات افزایش دهید تا ناخواسته باعث نگرانی اطرافیان نشوید.
مدیریت خانه هوشمند در زمان سفر
تصمیم بگیرید که کدامیک از دستگاههای خانه هوشمند یا IoT باید در زمان نبود شما فعال بمانند.
دوربینهای نظارتی و سیستمهای هشداردهنده نه تنها باید روشن بمانند، بلکه بهتر است به یک منبع تغذیه بدون وقفه (UPS) متصل باشند تا در صورت قطع برق توسط سارقان، همچنان سیگنال هشدار به مرکز کنترل ارسال شود. در مقابل، دستگاههایی مانند پریزهای هوشمند، بلندگوها یا لوازم خانگی متصل به اینترنت که نیازی به استفاده از آنها ندارید، بهتر است خاموش و از اینترنت قطع شوند. رمز عبور پیشفرض تمام دستگاههای IoT را تغییر داده و از رمزهای قوی و منحصربهفرد استفاده کنید — از جمله برای مودم یا روتر اینترنت.
بسیاری از این دستگاهها با نام کاربری و رمز عبور پیشفرض عرضه میشوند که آنها را در برابر حملات باتنتها آسیبپذیر میکند.
اگر هکری بتواند به دوربینهای اینترنتی شما نفوذ کند، ممکن است خانهتان را زیر نظر بگیرد و زمان مناسبی برای سرقت پیدا کند. مطمئن شوید که خودتان یا فردی مورد اعتماد، توانایی دریافت هشدارهای مهم مانند اعلام حریق، نشت گاز یا آب را دارید — و کسی مانند یکی از اعضای خانواده، همسایه معتمد یا دوستی نزدیک امکان رسیدگی فوری به چنین شرایطی را داشته باشد.
برای این کار، یک کلید یدک در اختیار این فرد بگذارید و راهی برای ارتباط با شما تعیین کنید؛ مثلاً اگر قصد دارید کاملاً آفلاین باشید، شماره تلفن محل اقامت یا همراه سفرتان میتواند گزینه خوبی باشد.
چطور در تعطیلات استفاده از ابزارهای دیجیتال را به حداقل برسانیم؟
شاید برای بسیاری، ترک کامل فضای دیجیتال کاری افراطی به نظر برسد. اما اگر واقعاً میخواهید بدون دغدغه از دنیای آنلاین و مسائل مربوط به خانهتان استراحت کنید، توصیه میکنیم دستکم به چند قانون ساده پایبند باشید… فراموش کنید اخبار، شبکههای اجتماعی و ایمیل را — یا دستکم، بررسی مداوم آنها را متوقف کنید. گوشیهای اپل و اندروید ابزارهایی برای محدود کردن دسترسی به اپلیکیشنهای پرتوجهی مثل اینها دارند. اگر این ابزارها کافی نیستند، میتوانید «نقش والد را برای خودتان بازی کنید» — با نصب اپلیکیشن Kaspersky Safe Kids که در اشتراک کسپرسکی پریمیوم گنجانده شده) و اعمال فیلتر روی اپلیکیشنها، وبسایتها و شبکههای اجتماعی، و تعیین محدودیت زمانی روزانه برای هر کدام.
ردپای دیجیتال خود را کاهش دهید
از انتشار لحظهای عکسهای سفر یا بروزرسانیها در فضای عمومی خودداری کنید — بهتر است خاطرات سفر را پس از بازگشت به اشتراک بگذارید. این کار مانع از آن میشود که ناخواسته اعلام کنید: «من خانه نیستم و تا دو هفته دیگر هم نخواهم بود!»
اگر نمیتوانید از این کار صرفنظر کنید، دستکم تنظیمات انتشار را طوری تنظیم کنید که فقط دوستان نزدیک آن را ببینند.
دیگران را در جریان بگذارید
به خانواده، دوستان و همکاران اطلاع دهید که در دسترس نخواهید بود تا هم نگران نشوند و هم (مهمتر از آن) پیامهای حساس یا فوری برایتان نفرستند.
تنظیمات امنیتی حسابهای پیامرسان خود را هم مرور کنید تا جلوی سوءاستفاده در زمان غیبتتان را بگیرید. کلاهبرداران اغلب زمانی دست به کار میشوند که صاحب حساب حضور ندارد — پس یک یادآوری ساده به مخاطبانتان برای بیتوجهی به پیامهایی مثل «میتونی تا فردا ۱۰۰ دلار قرض بدی؟» میتواند از دردسرهای بزرگ جلوگیری کند.
پیامهای عدم حضور تنظیم کنید
در ایمیل و پیامگیر صوتیتان، یک پیام خودکار تنظیم کنید که اعلام میکند به طور موقت آفلاین هستید — بدون آنکه جزئیاتی از مقصد یا دلیل سفرتان بدهید.
تنها یک دستگاه ضروری همراه داشته باشید
در سفر نیازی نیست تمام گجتهای خود را ببرید. یکی از آنها — گوشی، تبلت یا لپتاپ — را انتخاب کرده و در چمدان دستیتان نگه دارید. در محل اقامت، دستگاه را در گاوصندوق قرار دهید و هرگز بدون مراقبت رهایش نکنید — حتی اگر قصد استفاده از آن را ندارید. دسترسی فیزیکی به دستگاه میتواند منجر به دسترسی به دادهها شود — و در مورد گوشی، حتی دزدیدن سیمکارت.
برای پیامکها از یک گوشی پشتیبان استفاده کنید
اگر قصد دارید سیمکارت اصلیتان را با یک سیمکارت محلی جایگزین کنید، سیمکارت خانه را در یک گوشی پشتیبان — ترجیحاً گوشی ساده با باتری قوی — قرار دهید و اینترنت موبایل را غیرفعال کنید.
در این صورت، همچنان تماسها و پیامکهای شماره اصلیتان را دریافت میکنید و در صورت رخداد مشکوک، مثل دریافت کد احراز هویت دو مرحلهای یا پیام بانکی درباره تراکنش عجیب، میتوانید سریع واکنش نشان دهید.
برای جلوگیری از هزینههای رومینگ، به تماسها پاسخ ندهید و از طریق یک کانال دیگر با فرد تماسگیرنده ارتباط بگیرید. این گوشی را در گاوصندوق هتل یا جای امن دیگر بگذارید و دستکم روزی یکبار آن را بررسی کنید.
از اتصالات ناامن دوری کنید
در صورت امکان، به شبکههای وایفای ناشناس وصل نشوید و از کامپیوتر دیگران استفاده نکنید — بهویژه اگر هدفتان قطع ارتباط از دنیای دیجیتال است.
اگر مجبور به اتصال شدید (مثلاً برای چک کردن ایمیل مهم)، فقط با دستگاه خودتان این کار را انجام دهید و از شبکههای وایفای مطمئن استفاده کنید — یا بهتر از آن، از اینترنت موبایل بهره ببرید.
تقریباً در همهجا سیمکارتهای توریستی با اینترنت ارزان در دسترس هستند.
در صورت استفاده از وایفای عمومی، حتماً از اتصال رمزگذاریشده استفاده کنید. هرگز روی کامپیوترهای اشتراکی یا در کافینتها، رمز عبور وارد نکنید.
پس از بازگشت، چگونه آنلاین شوید بدون اینکه چیزی را از دست بدهید؟
بازگشت هوشمندانه به دنیای دیجیتال پس از تعطیلات، به همان اندازه مهم است که قبل از سفر ایمنسازی را انجام دهید.
دستگاهها را روشن کرده و بروزرسانیها را انجام دهید
تمام گجتهایی که خاموش کرده بودید را روشن کنید. احتمال دارد در طول سفر، بروزرسانیهای امنیتی برای آنها منتشر شده باشد — قبل از استفاده مجدد، این آپدیتها را نصب کنید.
پایگاه داده آنتیویروس خود را نیز بروز کنید. اگر برخی دستگاههای IoT را از برق کشیده بودید، دوباره آنها را روشن کرده و از اتصال مجدد آنها به شبکه خانگی و عملکرد صحیحشان مطمئن شوید. بررسی کنید که هیچ تنظیماتی — مثل رمز عبورها — تغییر نکرده باشد.
اعلانها و گزارشها را مرور کنید
به سراغ اعلانهای انباشته در ایمیل، اپلیکیشنهای بانکی و شبکههای اجتماعی بروید. توجه ویژهای به هشدارهای ورود، کدهای تأیید دو مرحلهای و پیامهای مربوط به تراکنشهای بانکی داشته باشید.
اگر در طول سفر، تلاشهای مشکوکی برای ورود به حسابها مشاهده کردید، در اسرع وقت رمز عبورها را تغییر دهید، نشستهای مشکوک را ببندید و با پشتیبانی تماس بگیرید.
دریافت کد ورود یا پیام بانکی که خودتان درخواستی برای آن ندادهاید، میتواند نشانه حمله هکری یا تلاش برای سیمسواپ باشد؛ در این صورت، فوراً با اپراتور موبایل و سرویس مربوطه تماس بگیرید.
سیمکارت و گوشی خود را بررسی کنید
پس از مدتی آفلاین بودن، مطمئن شوید شماره موبایلتان همچنان فعال است و موجودی حساب یا شارژ آن، بهطور مشکوکی کاهش نیافته. تنظیم کد PIN برای سیمکارت و اعمال محدودیت در صدور مجدد آن، میتواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کند — اما با این حال، بررسی وضعیت حساب موبایل و درخواست گزارش تراکنشها از اپراتور کار عاقلانهای است.
از تجربه خود یاد بگیرید
بررسی کنید که اکوسیستم دیجیتالتان تا چه حد در زمان غیبت شما مقاوم عمل کرده است. بهترین سناریو این است که هیچ مشکلی پیش نیامده، دادههایتان محفوظ مانده، حسابها ایمن هستند و خانهتان در امنیت کامل بوده. اگر چنین بود، تبریک میگوییم — نهتنها از تعطیلاتتان لذت بردهاید، بلکه تأیید کردهاید که سیستم امنیتیتان حتی بدون نظارت مداوم هم بهدرستی کار میکند.
اگر مشکلی پیش آمد — مثلاً نسخه پشتیبان بهدرستی انجام نشده یا دوربین اینترنتی از کار افتاده — آن را نه یک فاجعه، بلکه یک فرصت برای یادگیری و ارتقاء سیستم امنیتیتان تلقی کنید. امیدواریم این توصیهها به شما کمک کنند تا تعطیلاتی آرام، ایمن و بدون دغدغه دیجیتال را تجربه کنید. از زمان آفلاین بودن خود لذت ببرید — و همیشه به خاطر داشته باشید: پیشگیری بهتر از پشیمانی است.
برای نکات بیشتر در این زمینه، حتماً به کانال تلگرام ما سر بزنید.
[1] Legacy Contact
کسپرسکی آنلاین (ایدکو)
کسپرسکی اسم یکی از بزرگترین شرکتهای امنیتی و سازنده آنتی ویروس است که برخی از کاربران اشتباهاً این شرکت و محصولات آنتی ویروس آن را با عناوینی نظیر کسپرسکای،کاسپرسکی، کسپراسکای، کسپراسکای، و یا کاسپراسکای نیز میشناسد. همچنین لازم به ذکر است مدیرعامل این شرکت نیز یوجین کسپرسکی نام دارد.