روابط عمومی شرکت ایدکو (توزیع‌کننده‌ی محصولات کسپرسکی در ایران)؛ در اوایل سال جاری، اپل مجموعه‌ای از ابتکارات جدید را معرفی کرد که هدف آنها ایجاد محیطی امن‌تر برای کودکان و نوجوانانی است که از دستگاه‌های این شرکت استفاده می‌کنند. در کنار ساده‌تر شدن روند راه‌اندازی حساب‌های کاربری کودک، اپل قصد دارد به والدین این امکان را بدهد که سن فرزند خود را با توسعه‌دهندگان اپلیکیشن به اشتراک بگذارند تا بتوانند محتوای نمایش‌داده‌شده را متناسب با سن کاربر کنترل کنند.
اپل اعلام کرده که این به‌روزرسانی‌ها در ادامه سال جاری در دسترس والدین و توسعه‌دهندگان قرار خواهد گرفت. در این مطلب، به بررسی مزایا و معایب این تدابیر جدید می‌پردازیم. همچنین اشاره‌ای خواهیم داشت به نقش اینستاگرام، فیسبوک (و به طور کلی متا) در این زمینه و تلاش غول‌های فناوری برای واگذار کردن مسئولیت سلامت روان کاربران نوجوان به دیگران. با ما همراه باشید.
پیش از این به‌روزرسانی‌ها: اپل چگونه تاکنون از کودکان محافظت می‌کرد؟
پیش از پرداختن به نوآوری‌های آینده اپل، بد نیست نگاهی سریع داشته باشیم به وضعیت فعلی کنترل‌های والدین در دستگاه‌های این شرکت. اپل اولین قابلیت‌های کنترل والدین را در ژوئن ۲۰۰۹ و هم‌زمان با عرضه iPhone OS 3.0 معرفی کرد و از آن زمان تاکنون، این امکانات را به‌تدریج توسعه داده است. در حال حاضر، کاربران زیر ۱۳ سال باید یک "حساب کودک" ویژه داشته باشند. این حساب‌ها به والدین اجازه می‌دهند به قابلیت‌های کنترل والدین تعبیه‌شده در سیستم‌عامل‌های اپل دسترسی داشته باشند. نوجوانان نیز می‌توانند تا سن ۱۸ سالگی همچنان از این نوع حساب استفاده کنند، مشروط بر آن‌که والدینشان صلاح بدانند.
حالا برسیم به بخش جدید ماجرا...
اپل مجموعه‌ای از تغییرات را در سیستم «حساب کودک» خود اعلام کرده که به نحوه تأیید وضعیت والدین مربوط می‌شود. همچنین به‌زودی این امکان فراهم می‌شود که در صورت وارد شدن اشتباه تاریخ تولد کودک، سن او را ویرایش کنید. پیش از این، برای حساب‌های کاربری کاربران زیر ۱۳ سال چنین امکانی وجود نداشت و اپل پیشنهاد می‌کرد که «منتظر بمانید تا حساب به‌طور طبیعی به سن بالاتر برسد». در موارد مرزی (مثلاً کودکان نزدیک به ۱۳ سال)، راهکارهای غیررسمی‌ای مانند تغییر تاریخ تولد امتحان می‌شد—اما به‌زودی دیگر نیازی به این روش‌ها نخواهد بود.
اما شاید مهم‌ترین نوآوری، مربوط به ساده‌سازی فرآیند ایجاد این حساب‌ها باشد. از این پس، اگر والدین پیش از شروع استفاده کودک زیر ۱۳ سال، دستگاه را برای او تنظیم نکرده باشند، خود کودک می‌تواند آن را راه‌اندازی کند. در این حالت، اپل به‌صورت خودکار فیلترهایی برای محتوای وب متناسب با سن کودک اعمال می‌کند و فقط اجازه استفاده از اپلیکیشن‌های از پیش نصب‌شده مانند Notes، Pages و Keynote را می‌دهد. هنگامی که کودک برای اولین‌بار وارد App Store شود و قصد دانلود اپلیکیشنی را داشته باشد، از او خواسته می‌شود تا از والدین خود بخواهد تنظیمات نهایی را کامل کنند. تا پیش از دریافت رضایت والدین، نه توسعه‌دهندگان اپلیکیشن و نه خود اپل حق ندارند هیچ‌گونه داده‌ای از کودک جمع‌آوری کنند. در این مرحله، حتی والدینی که آشنایی چندانی با فناوری ندارند ممکن است یک سؤال منطقی مطرح کنند: اگر کودک من هنگام راه‌اندازی دستگاه سن اشتباهی وارد کند چه؟ مثلاً به‌جای ۱۰ سال، ۱۸ سال؟ آیا در این صورت دروازه‌های تاریک‌ترین بخش‌های اینترنت به روی او باز نمی‌شوند؟!
اپل چطور می‌خواهد مسئله تأیید سن را حل کند؟
مهم‌ترین اقدام جدید اپل که در اوایل سال ۲۰۲۵ اعلام شد، تلاشی است برای حل چالش تأیید سن در فضای آنلاین. راه‌حل پیشنهادی شرکت این است: والدین می‌توانند یک رده سنی مشخص برای فرزند خود انتخاب کرده و در زمان نصب یا ثبت‌نام در اپلیکیشن‌ها، اجازه دهند این اطلاعات با توسعه‌دهندگان به اشتراک گذاشته شود.
به این ترتیب، به‌جای تکیه بر صداقت کاربران کم‌سن‌وسال در وارد کردن تاریخ تولدشان، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن می‌توانند از API جدیدی به نام Declared Age Rangeاستفاده کنند. در تئوری، سازندگان اپ‌ها می‌توانند با بهره‌گیری از این اطلاعات سنی، الگوریتم‌های پیشنهاددهی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که از نمایش محتوای نامناسب به کاربران خردسال جلوگیری شود. از طریق این API، توسعه‌دهندگان تنها به رده سنی کودک دسترسی خواهند داشت، نه به تاریخ تولد دقیق او. اپل همچنین اعلام کرده که والدین در هر زمان می‌توانند اجازه اشتراک‌گذاری این اطلاعات را لغو کنند. در عمل، دسترسی به رده سنی، به یکی دیگر از مجوزهایی تبدیل خواهد شد که کاربر کم‌سن می‌تواند به اپلیکیشن‌ها بدهد — یا، در اغلب موارد، ندهد — درست مانند مجوز دسترسی به دوربین، میکروفون یا ردیابی فعالیت بین اپلیکیشن‌ها.
و اینجا دقیقاً همان نقطه‌ضعف اصلی راه‌حل پیشنهادی اپل است
در حال حاضر، اپل هیچ تضمینی نداده که اگر کاربری اجازه دسترسی به رده سنی را ندهد، نتواند از اپلیکیشنی که دانلود کرده استفاده کند. تصمیم‌گیری در این زمینه به عهده توسعه‌دهندگان است، چراکه هیچ پیامد حقوقی مشخصی برای ارائه محتوای نامناسب به کودکان وجود ندارد. افزون بر این، بسیاری از شرکت‌ها به‌دنبال گسترش پایگاه کاربران جوان خود هستند، چراکه کودکان و نوجوانان زمان زیادی را آنلاین سپری می‌کنند (در ادامه به این موضوع بیشتر خواهیم پرداخت).
در نهایت، بیایید به جدیدترین نوآوری اپل هم اشاره‌ای داشته باشیم:
اپل در حال به‌روزرسانی سیستم رده‌بندی سنی خود است. از این پس، این سیستم شامل پنج رده خواهد بود: ۴+، ۹+، ۱۳+، ۱۶+ و ۱۸+. به گفته خود اپل:
«این دسته‌بندی دقیق‌تر به کاربران کمک می‌کند تا بهتر متوجه شوند یک اپلیکیشن تا چه اندازه برای آنها مناسب است، و به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد با دقت بیشتری رده‌بندی سنی تعیین کنند.»
اختلاف نظر میان اپل و متا بر سر مسئولیت ایمنی کودکان در فضای آنلاین، یکی از مسائل مهم و پیچیده‌ای است که به‌ویژه در زمینه تأیید سن کاربران مطرح می‌شود.
تأیید سن کاربران جوان همواره یکی از موضوعات چالش‌برانگیز بوده است؛ زیرا ارائه مدرک شناسایی برای استفاده از هر اپلیکیشن نه عملی است و نه مورد استقبال عمومی قرار می‌گیرد. در مقابل، اتکا به صداقت کاربران کم‌سن، عملاً بی‌نتیجه است، چراکه حتی کودکان ۱۱ ساله نیز به‌راحتی می‌توانند تاریخ تولد خود را به‌گونه‌ای تغییر دهند که در پلت‌فرم‌هایی چون تیک‌تاک، اینستاگرام یا فیسبوک ثبت‌نام کنند.
در این شرایط، توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها و فروشگاه‌های اپ، هر یک تلاش دارند مسئولیت تأیید سن را به دیگری منتقل کنند. متا، به‌طور خاص، معتقد است که این مسئولیت باید بر عهده فروشگاه‌های اپلیکیشن، مانند اپ‌استور اپل، باشد. در مقابل، اپل بر این باور است که توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌ها باید خود مسئول این امر باشند. اقدامات اخیر اپل در این زمینه، از نگاه برخی ناظران، نوعی راه‌حل میانی تلقی می‌شود. متا در واکنش به این ابتکارات، اظهار کرده است:
«والدین می‌خواهند حرف آخر را در مورد اپلیکیشن‌هایی که فرزندان نوجوان‌شان استفاده می‌کنند بزنند، به همین دلیل ما از قوانینی حمایت می‌کنیم که فروشگاه‌های اپ را ملزم به تأیید سن کودک و دریافت اجازه والدین پیش از دانلود اپلیکیشن کند.»
با این حال، باید پرسید آیا چنین مواضعی قابل اعتماد هستند؟
چرا نباید به اولویت دادن غول‌های فناوری به ایمنی کودکان دل بست؟
واگذاری مسئولیت ایمنی کودکان به شرکت‌هایی که سود مستقیم از افزایش زمان حضور کاربران در اپلیکیشن‌ها می‌برند، راهکار قابل اعتمادی به نظر نمی‌رسد. اسناد داخلی منتشرشده از متا بارها نشان داده‌اند که این شرکت به‌طور فعال کودکان و نوجوانان را هدف قرار داده است. برای نمونه، سارا وین-ویلیامز، مدیر سابق سیاست‌گذاری عمومی جهانی در فیسبوک، در کتاب خود Careless Peopleمی‌نویسد که در سال ۲۰۱۷ مطلع شد شرکت در حال دعوت از تبلیغ‌دهندگان برای هدف‌گیری کاربران ۱۳ تا ۱۷ ساله در تمام پلتفرم‌های خود، از جمله اینستاگرام، بوده است.
فیسبوک در آن زمان امکان نمایش تبلیغات به نوجوانان در آسیب‌پذیرترین وضعیت‌های روانی‌شان را می‌فروخت — یعنی زمانی که احساس «بی‌ارزشی»، «استرس»، «بی‌فایدگی» یا «شکست» داشتند. در عمل، این یعنی اگر دختری نوجوان عکسی را حذف می‌کرد، سیستم ممکن بود تبلیغ محصولات زیبایی به او نشان دهد. افشای دیگری نیز حکایت از آن داشت که فیسبوک به‌طور فعال کارمندانی را برای توسعه محصولاتی ویژه کودکان ۶ ساله استخدام می‌کرد، آن هم با هدف گسترش دامنه کاربران در آینده. این اقدامات، از نظر برخی تحلیل‌گران، یادآور استراتژی شرکتهای دخانیات در دهه‌های گذشته است.
در مجموع، شواهد موجود بیانگر آن است که اگرچه ابتکارهایی مانند اقدامات اخیر اپل می‌توانند گامی روبه‌جلو تلقی شوند، اما تردیدی نیست که در نبود قانون‌گذاری سخت‌گیرانه و نظارت مستقل، نباید مسئولیت ایمنی آنلاین کودکان را به شرکت‌هایی سپرد که منافع مالی‌شان با افزایش مصرف کاربران، به‌ویژه کاربران نوجوان، گره خورده است. اپل نیز هیچ‌گاه ایمنی آنلاین کودکان را در اولویت اصلی خود قرار نداده است. برای مدت‌ها، قابلیت‌های کنترل والدین در سیستم‌های اپل بسیار محدود بودند، و کودکان خیلی زود راه‌های دور زدن آنها را پیدا می‌کردند.
برای مثال، تا سال ۲۰۲۴، هنوز آسیب‌پذیری‌ای در سیستم وجود داشت که به کودکان اجازه می‌داد تنها با وارد کردن یک عبارت بی‌معنی در نوار آدرس سافاری، کنترل‌های Screen Timeرا برای این مرورگر غیرفعال کنند — و به‌این‌ترتیب، به هر وب‌سایتی دسترسی یابند. این باگ نخستین بار در سال ۲۰۲۱ گزارش شده بود، اما اپل سه سال بعد واکنش نشان داد.
کنترل محتوا: چه چیزی واقعاً به والدین کمک می‌کند؟
متخصصان روان‌شناسی کودک متفق‌القول‌اند که مصرف بی‌حد و مرز محتوای دیجیتال برای سلامت روانی و جسمی کودکان مضر است. جاناتان هایت، روان‌شناس آمریکایی، در کتاب خود با عنوان نسل نگران نشان می‌دهد که چگونه استفاده از گوشی هوشمند و شبکه‌های اجتماعی در میان دختران نوجوان می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب، و حتی آسیب به خود شود. در مورد پسران نیز، هایت درباره خطرات افراط در بازی‌های ویدیویی و مواجهه زودهنگام با محتوای پورنوگرافی هشدار می‌دهد. ممکن است اپل گامی در مسیر درست برداشته باشد، اما این تلاش‌ها بی‌ثمر خواهند بود اگر توسعه‌دهندگان اپلیکیشن‌های طرف‌سوم همراهی نکنند. همان‌طور که تجربه متا نشان داد، اتکا به صداقت و مسئولیت‌پذیری آنها هنوز زود است.
در نتیجه: ابزار واقعی در دستان خودتان است
با وجود همه نوآوری‌های اپل، اگر به دنبال ابزاری مؤثر برای محافظت از فرزندانتان هستید، نباید تنها به قابلیت‌های پیش‌فرض دستگاه‌ها اکتفا کنید. اگر می‌خواهید بدون ایجاد مزاحمت در زندگی فرزندتان، کنترل مؤثری بر محتوایی که مشاهده می‌کند و زمانی که صرف دنیای دیجیتال می‌کند داشته باشید، می‌توانید از راهکارهایی مانند Kaspersky Safe Kidsبهره بگیرید. این نرم‌افزار امکان مشاهده گزارش‌هایی از فعالیت فرزندتان در اپلیکیشن‌ها و وب را فراهم می‌کند، تا بتوانید به‌صورت هوشمند محدودیت‌هایی اعمال نموده، محتوای نامناسب را از نتایج جست‌وجو حذف و در صورت نیاز، سایت‌ها یا اپ‌های خاصی را مسدود کنید — هدف همه این‌ها جلوگیری از اعتیاد دیجیتال و حمایت از رشد سالم فرزندانتان است.
کسپرسکی آنلاین (ایدکو)
کسپرسکی اسم یکی از بزرگترین شرکتهای امنیتی و سازنده آنتی ویروس است که برخی از کاربران اشتباهاً این شرکت و محصولات آنتی ویروس آن را با عناوینی نظیر کسپرسکای،کاسپرسکی، کسپراسکای، کسپراسکای، و یا کاسپراسکای نیز می‌شناسد. همچنین لازم به ذکر است مدیرعامل این شرکت نیز یوجین کسپرسکی نام دارد.
