روابط عمومی شرکت ایدکو (توزیع کننده محصولات کسپرسکی در ایران)؛ در بخش اول این مقاله به مجوز اپهایی پرداختیم که با دریافت مجوز، به اطلاعات محرمانه دستبرد میزنند؛ اما در بخش دوم قصد داریم فهرست دیگری از مجوزها را به شما معرفی کنیم (برای دسترسی به کارکردهای مختلف اندروید). این مجوزها اگر به دام اپهای آلوده بیافتند میتوانند بسیار خطرآفرین باشند. پس توصیه میکنیم در دادن این مجوزها چندان هم دست و دل باز نباشید.
این مجوزها در اعماق تنظیمات قرار گرفتند و پیدا کردنشان خیلی کار پیچیده و سختی است. بنابراین برای درک نحوهی استفاده از آنها و پیامدهایی که ممکن است به همراه داشته باشند، کاربر میبایست درک کافی و دانش لازم از ساز و کار اندروید و همچنین بدافزار موبایل داشته باشد. اما نگران نباشید، در این بخش شما را از چند و چون آن با خبر میکنیم. پس با ما همراه باشید:
بهینهسازی باتری
مجوز برای چه؟: ورژنهای جدید اندروید، قابلیت اجرای اپها را در پسزمینه به شدت محدود کردهاند؛ این کار دلایل زیادی دارد اما از همه مهمتر کاهش مصرف باتری است. با این حال، توسعهدهندگانی که اپهایشان به اجرای پسزمینه نیاز دارد (پخشکنندهای موزیک، اپها تناسب اندام.... آنتیویروسها را هم که جای خود دارند) این قابلیت را همچنان حفظ کردهاند. اما آنها برای انجام این کار باید اجازهی کاربر را داشته و تضمین دهند مصرف باتری را کاهش نمیدهند.
خطر: برای مثال، اپهای جاسوسافزار همچنین ممکن است بخواهند در پسزمینه اجرا شوند تا کارهای کاربر را تحت نظارت قرار دهند. بنابراین، کاربر میبایست چنین مجوزی را با نهایت دقت صادر کند. بعلاوه اینکه فهرست اپهایی که میتوانند آزادانه در پسزمینه اجرا شوند نیز هر چند وقت یک بار نیاز به چک کردن دارند.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Battery optimization -> Not optimized.
اپهای ادمین دستگاه
مجوز برای چه؟: این مجوز به اپها این اجازه را میدهد تا از راه دور از کاربردهای ادمین بهره ببرند. این کاربردها ابتدا تنها به منظور فعالسازی سرویسهای مشارکتی آیتی طراحی شده بود تا (بدون آنکه نیازی باشد به طور فیزیکی این ردیابی صورت گیرد) از راه دور اسمارتفونهای کارمندان (به طرز درستی) از محل کار تحت نظارت قرار گیرد.
خطر: اول اینکه این مجوز به اپ اجازه میدهد تا رمزعبور اسمارتفون را تغییر دهد، به اجبار نمایشگر را قفل کند، دوربین را خاموش کند و حتی تمام اطلاعات موجود را پاک کند. و دوم اینکه پاک کردن اپی با چنین مجوز مهارت بسیار زیاد میخواهد. بدافزارها عاشق استفاده از چنین مجوزها هستند؛ زیرا میتوانند براحتی جای پای خود را در سیستم مورد نظر سفت کنند. بنابراین چنین مجوزی را میبایست تنها به اپی داد که 100% مطمئنید هیچ نوع خطری از جانب آن شما را تهدید نمیکند.
تنظیمات:Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Device admin apps
دسترسی به حالتِ Do Not Disturb (مزاحم نشوید)
مجوز برای چه؟: جدیدترین نسخههای اندروید دارای ویژگی به نام Do Not Disturb (مزاحم نشوید) میباشند که تنظیمات مختلفی هم دارند. این تنظیمات هر یک قابلیتهای مختلفی از جمله غیرفعال کردن تماس صوتی، صدای پیغامها، ویبره و پاپآپهای نوتیفیکیشن ارائه میدهند. همچنین این امکان وجود دارد که بشود زمانِ فعال شدن این ویژگی را نیز تنظیم نمود و البته برایشان استثنا نیز قائل شد (اینکه فرضاً کدام افراد در کانتکت صدای زنگشان و یا پیامهایشان بیاید). این مجوز به اپها اجازه میدهد تا تنظیمات این حالت را تغییر دهند.
خطر: یک اپ آلوده میتواند حالت Do Not Disturb را (طوری وانمود کند که گویی این کار لازم بوده است) فعال کرده و کاری کند تا صاحب اسمارت فون، پیامها و تماس های مهم خود را از دست بدهد (برای مثال تماسی از بانک که بنا بوده از تراکنشی مشکوک اطلاع دهد).
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Do Not Disturb access
نمایش روی اپهای دیگر
مجوز برای چه؟: این مجوز به اپ اجازه میدهد تا پنجرههای خود را بالای دیگر اپها بیاندازد.
خطر: اپهای آلوده میتوانند هشدارهای مهم را مخفی کنند تا دیده نشوند و یا همچنین با انداختن فرمهای جعلی روی فرمهای معتبر ورود اطلاعات (پنجرههای قانونی اپ)، جزئیات کارت اعتباری یا رمزعبور را با حقه و کلک بدست آورند. این مجوز یکی از آن مکانیزمهای دو-کلیده است که در حملاتی با نام Cloak & Dagger به کار میروند. همچنین این مجوز به طور گستردهای توسط آگهیافزارها مورد استفاده قرار میگیرد تا از این طریق با تبلیغات خود هر چه بیشتر پیش چشم کاربران مانور دهند. بلاکرها نیز از این مجوز زیاد استفاده میکنند؛ باجافزاری که پنجرهی خود را روی رابط کاربری یک گوشی انداخته و برای خلاص شدن از شرش، طلب باج میکند. به طور کلی به بیشتر اپها نباید چنین مجوزی داد.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Display over other apps
سرویسهای واقعیت مجازی
مجوز برای چه؟: این مجوز به اپها اجازه میدهد تا به اپهای واقعیت مجازی دسترسی پیدا کنند. همچنین آنها بدینوسیله قادر خواهند بود حین باز گذاشتن اپهای واقعیت مجازی توسط کاربر، در پسزمینه اجرا شوند.
خطر: این مجوز جدا از قابلیت اجرا در پسزمینه _که خوراکِ بدافزارهاست_ خطر دیگری ندارد. با این حال، توصیه میکنیم تا آنجا که ممکن است این مجوز را به اپهایی که هیچ ارتباطی با فناوری واقعیت مجازی ندارند ندهید.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> VR helper services
تغییر تنظیمات سیستم
مجوز برای چه؟: اندروید دو نوع تنظیمات سیستم دارد: "معمول" و "جهانی". توجه داشته باشید که همهی تنظیماتِ بسیار خطرناک به دستهبندی دوم مهاجرت کردهاند و آپشنهای فرعی همچون تغییر روشنایی یا میزان صدا به دستهبندی اول تعلق دارند. مجوزِ تغییر تنظیمات سیستم به اپها این اجازه را میدهد تا تنها تنظیمات "معمول" را تغییر دهند و نه تنظیمات "جهانی" را.
خطر: صادر کردن چنین مجوزی کمی ریسک دارد اما در کل از آن دسته مجوزهای بیضرر است.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Modify system settings
دسترسی نوتیفیکیشن
مجوز برای چه؟: این مجوز برای پردازش نوتیفیکیشنهاست. برای مثال اندروید پوشیدنی (Google Wear) برای فوروارد کردن نوتیفیکیشنها به ساعت هوشمندتان به این مجوز نیاز دارد. لانچر نیز برای نمایش پاپآپهای نوتیفیکیشن روی دسکتاپ (کنارِ آیکونهای مرتبط با اپ) از این مجوز استفاده میکند -home app اندروید.
خطر: بسیاری از اطلاعات محرمانه (پیامهای SMS و IM و غیره) خود را در قالب نوتیفیکیشنها نمایان میکنند. اگر یک اپ جاسوسافزار و یا تروجان بانکی در این میان سرک بکشد، ممکن است اطلاعات محرمانهتان به بیرون درز کند. نباید به اپهای تصادفی چنین مجوزی داد.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Notification access
ویژگی تصویر در تصویر
مجوز برای چه؟: اندروید به اپها اجازه میدهد تا ویدیو را به حالتِ PIP (تصویر در تصویر) تولید کنند، جایی که در آن به عنوان پنجرهای کوچک در گوشهی پایین سمت راست صفحه ظاهر شده و روی پنجرههای تمامی اپهای دیگر نمایش داده خواهد شد.
خطر: این مجوز هم مثل مجوز نمایش روی اپهای دیگر است. برای مثال، یک اپ آلوده میتواند از این مجوز برای پنهان کردن هشدارهای مهم استفاده کند. آگهیافزارها همچنین میتوانند از آن برای نشان دادن هجمهای از تبلیغات خود استفاده کنند. مجوز PIP را تنها باید به اپهایی داد که نهایت اطمینان را به آنها دارید.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Picture-in-picture
دسترسی به اساماس پولی (پریمیوم)
مجوز برای چه؟: گوگل فهرستی دارد از شماره سرویسهای پریمیوم SMS در کشورهای مختلف (در سراسر دنیا). اگر اپی سعی کند به شمارهای در این فهرست، SMS ارسال کند، سیستم کاربر را ملزم به صدور مجوز میکند.
خطر: نان و آبِ کُلِ خانوادهی بدافزارها از راه مخفیانه عضو کردنِ کاربران -برای سرویسهای پولی اساماس- است. هنوز مشخص نیست این فهرست گوگل تا چه اندازه جامع و شامل است؛ اما احتمالاً میتواند (دست کم) در برابر شایعترین عضو کنندههای تروجان مبارزه کند.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Premium SMS access
دسترسی به اطلاعات نامحدود
مجوز برای چه؟: اندروید به منظور ذخیرهسازی اطلاعات موبایل و شارژ باتری به شما این اجازه را میدهد تا خود تنظیم کنید کدام اپ میتواند از ویژگی انتقال دادهها در حالت پسزمینه استفاده کند (هر یک را میتوانید به طور جداگانه سفارشیسازی کنید. فهرست کاملی از این تنظیمات -که باکسهای قابل تیک زدن داشته باشد- وجود ندارد).
علاوه بر این، اندروید قابلیت بهینهسازِ (Data Saver mode) سختگیرانهتری دارد (Settings -> Network and Internet -> Data Usage -> Data Saver). وقتی این حالت فعال میشود، انتقال دادهها در پسزمینه برای خیلی از اپها خاموش میشود. اگر اپی بخواهد حتی زمانیکه Data Saver فعال است همچنان به انتقال دادهها دسترسی داشته باشد، میبایست برای دریافت این مجوز درخواست دهد.
خطر: تنها اپهای ارتباطاتی (همچون سرویسهای پیامرسان، کلاینتهای ایمیل، شبکههای اجتماعی) به انتقال دادههای پسزمینه در حالت سختگیرانهی data-saving نیاز دارند تا خیالشان از تحویل فوری پیامها راحت شود. اگر اپی که هیچ رشتهی اتصالی با مسایل ارتباطاتی ندارد درخواست چنین مجوزی بدهد، احتمال بدهید به قصد جاسوسی آمده است.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Unrestricted data access
دسترسی به میزان کاربرد
مجوز برای چه؟: این مجوز به اپها اجازه میدهد تا به ابَر-دادههای دستگاه شما دسترسی پیدا کنند: برای مثال اینکه چه اپهایی استفاده میکنید و هر چند وقت یکبار این کا را میکنید، اپراتورتان کدام است، چه زبانی را در تنظیمات انتخاب کردهاید و غیره.
خطر: این مجوز هیچ نوع اطلاعات محرمانه از این دست را به اپ نمیدهد. با این حال، دادههای غیرمستقیم -مرتبط با استفاده از اسمارتفون- میتواند مخزن خوبی باشد برای اثر انگشت دیجیتالی منحصر به فرد- که البته بعدها میتواند کاربرد خوبی برای نظارت و جاسوسی داشته باشد.
جدا از این، تروجانهای بانکی با استفاده از این کارکرد میتوانند بفهمند در حال حاضر کدام اپ دارد اجرا میشود. بدینترتیب میتوانند پنجرههای تقلبی خود را روی آن اپ مورد نظر بیاندازند (برای مثال اپ یک بانک بخصوص).
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Usage access
نصب اپهای ناشناخته
مجوز برای چه؟: این مجوز هم شبیه به مجوز نصب منابع ناشناخته در نسخههای اولیهی اندروید است؛ با این تفاوت که پیشتر تنها یک چکباکس بود اما اندروید 8 اکنون پیچیدهتر است. اکنون اپها میتوانند به طور جداگانه برای حق نصب دیگر اپها درخواست مجوز کنند -که البته شما میتوانید یا اجازه دهید و یا هر یک از آنها را بلاک کنید. برای مثال، میتوانید این مجوز را تنها به فایلمنیجر بدهید (که البته چندان توصیه نمیشود).
خطر: حتی گوگلپلی برخی اوقات به دست اپهای آلوده میافتد. همانطور که تصور میشود، حرف از برنامههایی میشود که آدم نمیداند از کجا دانلود شدهاند اوضاع بدتر هم میشود. ما توصیه میکنیم همهی مجوزهای اپهای ناشناس -خصوصاٌ مرورگر- را روی اسمارتفون خود ببندید تا بدین ترتیب جلوی دانلود و نصب بدافزار از سایتهای هکشده را بگیرید.
اگر واقعاً میخواهید چیزی را از فروشگاه غیررسمی نصب کنید (پیش از انجام این کار همه ی عواقب را در نظر بگیرید) یادتان نرود که بلافاصله بعد از نصب اپ، بلاک را ریستور کنید. و همچنین سعی داشته باشید همیشه اپهای ناشناس را با آنتیویروسی مطمئن همچون امنیت اینترنت کسپرسکی برای اندروید اسکن نمایید (که میتوانید آن را به طور رایگان نصب کنید).
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Special app access -> Install unknown apps
تنظیم مجوزها به طور جداگانه
علاوه بر مجوزهای اپ و بخشهای ویژهی دسترسی به اپهای خاص، اندروید 8 مجوزهای مهم دیگر نیز دارد که در ادامه بدانها اشاره کردهایم. اگر از این مجوزها سوء استفاده شود، خطرات بیشتری نسبت به دو فهرست قبلی -که در این مقاله و مقالهی بخش اول بدانها پرداختیم- شما را تهدید خواهد کرد. این مجوزها را به هیچ وجه نباید به اپهای تصادفی داد.
قابلیت دسترسی[1]
مجوز برای چه؟: مجموعه ویژگیهایی قدرتمند ساختهشدهاند تا زندگی برای افرادی که مشکل بینایی دارند راحتتر شود. برای مثال، قابلیت دسترسی این اجازه را به اپ میدهد تا هرچیز را که روی صفحه است بلند بخواند؛ بدینترتیب فرمانهای صوتی کاربر از طریق رابط کاربری گرافیکی اعمال میشود.
خطر: این مجموعه ویژگیها به اپ اجازه میدهد تا به هر چیزی که در اپهای دیگر اتفاق میافتد دسترسی داشته باشد. این حرکت، اصلِ انزوای اندروید را نقض میکند.
یک اپ آلوده میتواند از ویژگی "قابلیت دسترسی" برای جاسوسی رویکارهایی که انجام میدهید و در کل انجام هر کاری که میخواهد با رابط کاربری گرافیکی انجام دهد استفاده کند -در واقع کلیک روی هر کدام از دکمهها. برای مثال میتواند تنظیمات را عوض کند، فعالیتها را تأیید کند و یا حتی از گوگلپلی اپ بخرد. این مجموعه یکی از مکانیزمهای دو-کلیده است که در حملات Cloak & Dagger به کار میرود.
تنظیمات: Settings -> Accessibility
درخواست مجوزهای Accessibility همیشه هم نشانهی مستقیم فعالیت تبهکارانه نیست. برخی اپهای قانونی نیز امکان دارد این کار را برای مقاصد مثبت انجام دهند. برای مثال آنتیویروسهای موبایل برای شناسایی رفتارهای مشکوک در دیگر اپها (قبل از اینکه دیگر خیلی دیر شود) به این مجوز نیاز دارند و Accessibility هم در این راه به آنها کمک میکند. اما به طورکلی قبل از صدور مجوز Accessibility به اپ، بهتر است خوب فکرهایتان را بکنید؛ زیرا این کار میتواند عواقب سنگینی به همراه داشته باشد.
اپهای پیشفرض
مجوز برای چه؟: فهرست دیگری وجود دارد که در قالب تنظیمات جداگانه به کار گرفته میشوند و میبایست بدانها توجه بسیاری کرد. اندروید مجموعه اپهای پیشفرضی دارد که برای کارکردهای مهم اسمارتفون مورد استفاده قرار میگیرند:
- ورودی صدا و دستیار صدا- اپ دستیار صوتی پیشفرض مثل Google Assistant.
- اپ مرورگر- اپی برای نمایش صفحات وب.
- اپ هوم (همچنین بدان لانچر نیز میگویند)- پوستهی گرافیکی که منوی اپ، دسکتاپ، ویجتها و غیره را مدیریت میکند.
- اپ گوشی- اپی برای برقراری تماس.
- اپ اساماس- برای هر چیزی که مربوط به اساماس باشد.
اگر اپی بخواهد پیش فرض شود باید اجازهی کاربر را داشته باشد.
خطر: بسیاری از تروجانهای بانکی عاشق اینند که داوطلبانه اپ پیشفرض SMS شوند؛ بدینترتیب میتوانند نوتیفیکیشنهای مربوط به برداشتهای بانکی را پنهان کرده و یا کدهای تأیید یکبار مصرف را بدزدند.
توجه داشته باشید که اکثر تروجانهای بانکی در این زمینه تبحر خاصی دارند و خیلی از مجرمان سایبری از این حقه استفاده میکنند. اتفاقات ناگواری که حین استفاده از اپهای پیشفرض پیش میآید بسیار است؛ بنابراین پیش از آنکه بخواهید اپی را پیشفرض کنید تمام جوانب احتیاط را در نظر بگیرید.
تنظیمات: Settings -> Apps & notifications -> Advanced -> Default apps
امتیازات روت
مجوز برای چه؟: ابَر کاربر درست مثل یک ابَر قهرمان است: کسی که قدرت برتر و مهارتهای زیادی دارد. در حالت معمولی (که کاربر به تغییرات سیستمی و بدون محدودیت نیاز ندارد) کاربران و اپها نیازهای خود را با استفاده از حساب کاربری معمولی و مجوزهای محدود رفع میکنند و بر همین اساس اموری که به مجوز کامل (ایجاد تغییرات سیستمی) نیاز داشته باشند بر عهدهی حساب سوپریوزر[2] یا ابرکاربر قرار خواهد گرفت. دسترسی ریشهای (یا root access) اصطلاحی است که برای دسترسی کامل سوپریوزرها مورد استفاده قرار میگیرد. این امکان وجود دارد که روی یک اسمارتفون روتشده (همانی که حقوق ابَر کاربر دارد) اتفاقاتی نظیر تغییر تنظیمات، دسترسی به هر فایل (شامل فایلهای سیستم)، حذف و نصب هر اپ از هر منبعی، نصب هر سختافزاری و کلی کارهای دیگر بیافتد.
خطر: تنها کاربر نیست که از امتیازهای روت بهره میبرد؛ هر اپی که روی اسمارتفون نصب شده باشد نیز این فواید شامل حالش خواهد شد. حال آنکه اپها میتوانند از این فرصت استثنایی سوء استفاده کرده و با در نظر گرفتن شرایط اقدام به سرقت دادههای اسمارتفون، جاسوسی و یا دیگر امور آسیبرسان کنند.
بر خلاف همهی مجوزهایی که (در فوق بدانها اشاره کردیم) اجازهی دسترسی به برخی دادهها و کارکردهای لحاظشده برای سیستم عامل اندروید میدهند، امتیازات ریشه اجازهی دسترسی به اطلاعات و کارکردهایی را میدهند که هیچگاه قرار نبوده جایی درز کرده و به اشتراک گذاشته شوند. تازه این را نگوییم که اپ با دسترسی روت میتواند به طور خودکار همهی مجوزها را به دلخواه خود تغییر دهد.
تنظیمات: دریافت حقوق سوپریوزر یک ویژگی استانداردِ اندرویدی نیست و بر همین اساس نمیتواند در این سیستمعامل پیکربندی شود. علاوه بر این، حتی این امکان نیز وجود ندارد که بتوانید چک کنید آیا گوشیتان با استفاده از امکانات OS روت شده است یا خیر. اگر نشان داده شد بدون آنکه شما در این فرآیند دخیل بوده باشید، اسمارتفونتان روتشده است پس به طور حتم کاسهای زیر کاسه است.
نحوهی تنظیم مجوز اپ
روشهای مختلفی برای پیکربندی یا تنظیمات مجوزهای اپ در اندروید وجود دارد. اول اینکه اپها زمانی درخواست مجوز میدهند که ویژگیهای مربوطه در حال استفاده باشند- شما میتوانید اجازهای این کار را به آنها ندهید. در اندروید 8 چنین درخواستهایی چیزی شبیه آنچه در زیر میبینید خواهند بود:
دوم اینکه میتوانید از گروهی از مجوزها برای مشاهدهی فهرست کامل اپهایی که 1) درخواست دریافت مجوز دادهاند، 2) ممکن است درخواست کنند و یا 3) از قبل مجوز دریافت کردهاند استفاده کنید. اگر در میان مجوزهایی که از قبل داده شده است چیزی مشکوک به نظر رسید، میتوانید بلافاصله آنها را مُلغی کنید.
سوم: آپشن دیگری نیز وجود دارد تا بوسیلهی آن بتوانید ببینید هر اپ نصبشده کدام مجوزها را دارد و یا ممکن چه مجوزی را درخواست دهد (اگر روزی بخواهد این کار را انجام دهد). باری دیگر تأکید میکنیم که شما میتوانید در صورت مشاهدهی هر مورد مشکوکی بلافاصله مجوز اپ را باطل کنید.
به هر روی، تنظیمات اندروید 8 به سیستم جستوجوی آسانی مجهز است که میتواند هر آیتم را در منوی تنظیمات (مادامیکه بدانید اسم آیتمها چیست) قرار دهد، مثل تنظیمات صفحات برای هر یک از اپها -که میتوان آنها را با استفاده از اسمشان پیدا کرد.
نتیجهگیری
همانطور که پیداست، به منظور محافظت از اطلاعات ارزشمند خود و همچنین جلوگیری از اپهای آلوده -که در گرفتن اطلاعات سیریناپذیرند- اندروید 8 را میتوان خیلی راحت تنظیم کرد. از آنجایی که اندروید 8 بسیار انعطافپذیر است، توصیه میشود قبل از صدور مجوز به پیامدهای آن خوب فکر کنید و اگر مورد مشکوکی روئت کردید بدون ترس از در اختیار گذاشتن دسترسی امتناع ورزید.
[1] Accessibility
[2] Superuser
منبع: کسپرسکی آنلاین (ایدکو)
کسپرسکی اسم یکی از بزرگترین شرکتهای امنیتی و سازنده آنتی ویروس است که برخی از کاربران اشتباهاً این شرکت و محصولات آنتی ویروس آن را با عناوینی نظیر کسپرسکای،کاسپرسکی، کسپراسکی، کسپراسکای، و یا کاسپراسکای نیز میشناسد. همچنین لازم به ذکر است مدیرعامل این شرکت نیز یوجین کسپرسکي نام دارد.